«وَ سَكَنْتُ اِلى قَديمِ ذِكْرِكَ و مَنِّكَ عَلَىَّ»

 خدايا، من سكونت و اتّكا و اطمينان كرده‏ام بر اين كه تو از قديم به ياد من بوده‏اى. آيا خداوندى كه قبلاً ما را فراموش نكرده است و تمام جوانب زندگى ما را مى‏دانسته و به تمام روابط جامعه‏ى ما و به تمام نيازهاى مادّى و معنوى ما علم داشته و مهيمن و مسلّط بر همه‏ى اين‏ها بوده است، آيا بعد از موجود شدن ما را فراموش مى‏كند؟ خداوند در اول سوره‏ى دهر مى‏فرمايد:

 «هَلْ اَتى عَلَى اْلأِنْسانِ حِينٌ مِنَ الدَّهْرِ لَمْ يَكُنْ شَيْئاً مَذْكوُراً»  سوره‏ى دهر آيه‏ ى 1

 آيا به انسان روزگارانى نگذشت كه لايق ذكر و توجّه نبود؟ آيا انسان به ياد مى‏آورد كه زمانى نامى از او در خانواده و در جامعه نبود و اصلاً از او نامى نمى‏بردند و ليكن برنامه‏ى الهى و نظام خلقت و اندازه‏گيرى‏هاى خداوند و اراده و قضا و قدر الهى انسان را از ياد نبرد و جايگاه تك تك آن‏ها را در نظام خلقت مشخّص و معيّن كرد. حضرت على(ع) به اين حقيقت اشاره مى‏كند و مى‏گويد: خدايا، تو در اين عالم مرا فراموش نكرده‏اى و قبل از پدر و مادرم و قبل از اجدادم تو به ياد من بوده‏اى و تو در برنامه‏ى نظام خلقت مرا به حساب آورده‏اى و از قديم مرا ياد كرده‏اى و بر من منّت گذاشته‏اى و نژاد و جامعه و روابط و تمام خصوصيّات فردى و اجتماعى مرا مشخّص كرده‏اى و در آخر مى‏گويد: «وَ مَنِكَ عَلَىَّ». معناى منّت اين است كه كسى به انسان  ديگرى آن قدر نعمت زياد بدهد كه آن نعمت بر پشت آن انسان سنگينى كند و انسان را صد در صد در برابر آن موجود و يا آن كس تسليم كند. پس اصل منّت از آنِ خداوند است؛ زيرا انسا نها به همديگر نعمت مى‏دهند ولى نعمت را ايجاد نمى‏كنند وليكن خداوند ايجاد كننده و آفريننده‏ى نعمت‏هاست و آن‏ها را به انسان‏ها اعطا مى‏كند و به انسان‏ها ايجاد ذمّه مى‏كند. خداوند از اوّل تولّد انسان تا مرگ به اندازه‏اى  نعمت مى‏دهد كه بر پشت انسان سنگينى مى‏كند و انسان را مديون خودش  مى‏كند. اين حديث از حضرت موسى(ع) است كه مى‏گويد: خدايا تو به من دستور داده‏اى كه من از تمام نعمت‏هاى تو سپاسگزارى كنم. ولى اين سپاس با زبان من است و زبان هم نعمت تو است و خلاصه همه چيز مرا تو داده‏اى و شكر كردن به نعمت تو باز نعمت است، خدايا من عاجز هستم كه در برابر نعمت‏هاى تو شكر كنم. شكرى كه شايسته‏ى مقام ربوبيّت تو باشد. حضرت على(ع) نيز مى‏گويد: خدايا، من به نعمت‏هاى قديمى تو شكر مى‏كنم كه تو از اوّل به ياد من بوده‏اى.