پایداری حق و ناپایداری باطل(بخش دوم)

 معاویه و یزید باطل بودند و از میان رفتند، ولی امام حسین(ع)  حق بود و عقاید و اخلاقش جاودانگی یافت. آن حضرت نوه‌ی پیامبر اسلام(ص)  بود، در خاندان رسالت متولد شده بود و شاهد زحمات پیامبر اکرم(ص)  در راه پیشرفت اسلام بود. امام حسین(ع)  تجربه‌های ارزشمند و بسیاری در دفاع از حق و مبارزه با باطل از پدرش علی(ع)  و مادرش فاطمه‌ی زهرا(س) و بردارش امام حسن(ع) اندوخته بود. در روز عاشورا بیش از پنجاه سال از عمر مبارک آن حضرت گذشته بود و ایشان در طول عمر شریفش نظاره‌گر خصوصیات آن جامعه بود.

امام حسین(ع)  معاویه و یزید را به خوبی می‌شناخت و از طرز تفکر افراد جامعه‌ی باطل‌گرا کاملاً بااطلاع بود. آن حضرت به خوبی می‌دانست که کدام طبقه طرفدار حق و کدام طبقه طرفدار باطل است. آن حضرت می‌دانست که خاندان بنی‌امیه باطل‌اند و حق را در جامعه منزوی کرده‌اند، به‌طوری‌که علی(ع)  با آن عظمتش و بعد از او امام حسن(ع) در جامعه‌ی آن روز منزوی شدند. امام حسین(ع)  به هر گوشه‌ی جامعه‌ی خود که می‌نگریست، مشاهده می‌فرمود که حق در جامعه به وسیله‌ی بنی‌امیه منزوی شده است. خداوند متعال در رأس حق است. خداوند حق مطلق و نامتناهی و واقعیت مطلق است. امام حسین(ع) مشاهده می‌فرمود که دستورهای خداوند و قرآن کریم چگونه در آن جامعه منزوی شده است.

معاویه و یزید حق به این باعظمتی را در جامعه منزوی کرده بودند. معاویه جلوی حقایق قرآنی، راستی و درستی، عدالت اجتماعی، منطق، تعقل و تفکّر صحیح را گرفته بود. معاویه دروغ گفتن، جعل حدیث، تفسیر و تأویل غیر صحیح قرآن کریم را در جامعه رواج داده بود. او افراد بی‌شخصیت و چاپلوس را برای اهداف شوم خود تربیت کرده بود و آن‌ها را در جامعه تأیید و اعمال باطلشان را ترویج کرده بود. امام حسین(ع)  مشاهده می‌فرمود که حق در جامعه‌ی آن روز چه بسیار منزوی شده است و بنی‌امیه چه بسیار باطل را در جامعه نفوذ و گسترش داده است. پروردگارا، یک شمشیر برنده لازم است که پایه‌های این باطل را از بیخ و بن برکند و آن را به زمین بزند. این کار در زمان معاویه امکان‌پذیر نشد، زیرا او شعور، تعقل و تفکّر مردم زمان خود را به اندازه‌ای فاسد کرده بود که هر چه می‌گفت، مردم آن را باور می‌کردند. معاویه حق‌به‌جانبانه بیت‌المال را در اختیار طرفدارانش گذاشته بود و هر معترضی را بی‌سروصدا نابود می‌کرد. مسلماً این کار سختی است که انسان از عهده‌ی باطلی برآید که به خود نشان حق زده و به دروغ به مردم قبولانده است، که حق می‌باشد.

سید علی‌محمد باب در زمان قاجاریان از شهر زنجان عبور کرد. شبی در یک مکان استراحت نمود و طرفداران زیادی پیدا کرد. طرفداران او در همین شهر هفت ماه زمینی و زیرزمینی با مخالفانش جنگ کردند، چرا که سید علی‌محمد باب به خود نشان حق زده بود، مردم نیز باور کرده بودند که باب حق است، درحالی‌که باطل بودن او امری آشکار بود. سید علی‌محمد باب اول ادعای بابیت، بعد ادعای مهدویت و سپس ادّعای پیامبری کرده است و به ادعای خود کتابی به نام «بیان» و به زبان عربی نازل کرده است. او به اندازه‌ای بی‌سواد بوده که حتی اِعراب ساده‌ی زبان عربی را در این کتاب غلط نوشته است. مثلاً فاعل را که باید مرفوع باشد، به صورت منصوب نوشته و مفعول را که باید منصوب باشد، مرفوع نوشته و مضاف‌الیه که باید مجرور باشد، مرفوع نوشته است. علمای تبریز به هنگام محاکمه‌ی او این غلط‌ها را به او نشان دادند و گفتند که او به قدری بی‌سواد است که کتاب بیان را با چنین غلط‌های فاحشی نوشته‌ است. او در جواب گفته است: کسره و فتحه‌ی صحیح دو مَلَک بودند که من بعد از مبعوث شدن آن‌ها را آزاد کردم، اکنون دیگر این جزئیات در ادبیات اِعراب مطرح نیست، پس کتاب را هر طور که خواستید، بخوانید! این مرد که فاقد عقل سلیم بوده، این هذیان‌ها را گفته است، ولیکن طرفداران او در همین شهر به خاطر او با دولت قاجار هفت ماه جنگیده‌اند. جریان مفصل او را در کتاب ناسخ‌التواریخ بخوانید تا بدانید که در این شهر چه غوغایی به پا شده است.

این جریان را به این خاطر گفتم که اگر فردِ باطلی همانند معاویه نام و نشان حق و حقیقت به خود زند، قیافه‌ی حق‌به‌جانب به خود بگیرد و بر مردم زمامداری کند، مردم را به قعر پرتگاه مقاصد شوم خود می‌کشاند و مردی مانند علی‌بن‌ابی‌طالب(ع)  را از صحنه بیرون می‌کند. علت اینکه علی(ع)  نتوانست پیشرفت کند این بود که در جامعه آن زمان زمینه‌ای برای پذیرش حق نمانده بود. در جامعه‌ی آن روز اکثر مردم طرفدار باطل، دروغ و سخنان پوک و پوچ و شکم‌خواره، هوسران، مقام‌دوست و مال‌دوست بودند. معاویه خواسته‌های نامشروع این‌گونه افراد را از بودجه‌ی بیت‌المال تأمین می‌کرد، ولی علی(ع)  بر مبنای حق عمل می‌کرد. اکثر مردم طرفدار معاویه بودند و اطراف علی(ع)  را خالی می‌کردند.

امام حسین(ع)  راهی در پیش رو گرفت که حق را در جامعه زنده و احیا کرد. وقتی به آن حضرت می‌گفتند که یا ابن رسول‌الله، در طول راه با هر کسی که روبرو می‌شوی، از حق سخن می‌گویی، در صورتی که مجموعه‌ی ممالک اسلامی من‌جمله عراق طرفدار حق و قابل اعتماد نیستند و یکرنگی و صمیمیتی وجود ندارد، پس راه بسیار پرخطر و پرزحمتی را طی می‌کنی و تنها خواهی ماند، این بیعت‌کنندگان با تو رفتار ناشایستی خواهند داشت. امام حسین(ع) در جواب همه‌ی آنان می‌فرماید: «أَ لَا تَرَوْنَ أَنَّ الْحَقَّ لَا يُعْمَلُ بِهِ وَ أَنَّ الْبَاطِلَ لَا يُتَنَاهَى عَنْهُ لِيَرْغَبَ الْمُؤْمِنُ فِي لِقَاءِ اللَّهِ مُحِقّاً فَإِنِّي لَا أَرَى الْمَوْتَ إِلَّا سَعَادَةً وَ لَا الْحَيَاةَ مَعَ الظَّالِمِينَ إِلَّا بَرَماً...».[1] یعنی: آیا نمی‌بینید که به حق عمل نمی‌گردد و ممانعتی از باطل به عمل نمی‌آید؟ در چنین شرایطی مؤمنان را بایسته است که خواهان دیدار (و شیفته‌ی شهادت) باشند که من چنین مرگی را جز سعادت نمی‌دانم. و زندگی در کنار ظالمان را جز ننگ و خواری نمی‌بینم. امام حسین(ع)  در پاسخ به مردم آن زمان اعلام می‌دارد که آیا آنان نمی‌نگرند که وضع اجتماع آن روز و ملت مسلمین چگونه است؟ به طوری که در آن جامعه به حق عمل نمی‌شود و دائماً از حق جلوگیری می‌شود، جاده‌ی باطل باز است و از آن ممانعتی به عمل نمی‌آید، پس سزاوار است که آدمی بمیرد، ولی نظاره‌گر آن وضع نباشد. پس امام(ع)  اعلام فرمود که به خاطر احیا و عمل‌کردن به حق گام برمی‌دارد، اگرچه در این راه شهید شود.

بعد از شهادت امام حسین(ع) جامعه‌ی مسلمین را بررسی کنید تا دریابید که طرفداری از حق در آن چه بسیار طنین‌انداز شد و بعد از شهادت آن حضرت قیام‌های زیادی صورت گرفت. درست است که امام حسین(ع)  موفق به سرنگونی بنی‌امیه در زمان خودش نشد، امّا بعد از جریان کربلا حکومت‌های باطل نتوانسته‌اند که آب گوارایی بنوشد یا شبی به راحتی سر کنند، یعنی نتوانسته‌اند هر طور که می‌خواهند به باطل عمل کنند. همه‌ی اینها به برکت قیام اباعبدالله الحسین(ع)  بوده است. مردم خوش‌فطرت و زنده‌دل در طول تاریخ بوده‌اند که گویی خون امام حسین(ع)  است که در قلب‌های آنان به جوش و خروش آمده است. آنان بر علیه باطل قیام کرده‌اند. حدیثی با این مضمون هست: اگر مسجدی بعد از جریان کربلا بنا شود، به زمین آن مسجد قطره‌ای از خون امام حسین(ع)  چکیده است. معنی این حدیث این نیست که واقعاً یک قطره خون از خون امام حسین(ع)  به زمین آن مسجد افتاده است، بلکه معنای آن این است که حرکت، نهضت و جوش‌وخروش امام حسین(ع)  حیات جدیدی به حق‌طلبان و خداجویان می‌دهد که در مراکز حق و مساجد برای احیای حق به پا خیزند. امام حسین(ع)  به آیندگان یاد داد که یک مسلمان نباید نسبت به دین اسلام بی‌توجه باشد و در مقابل ظلم و ستم و حکومت باطل‌گرایان سکوت نماید، زیرا سکوت در برابر ظلم خلاف تعهد الهی و اجتماعی و خیانت بر کرامت انسانی است.

وقتی که امام حسین(ع)  می‌خواهد از مدینه خارج شود، سفارش و وصیتی به برادرش محمد حنفیه می‌نویسد که در قسمتی از آن این‌گونه آمده است: «.... وَ أَنِّي لَمْ أَخْرُجْ أَشِراً وَ لَا بَطِراً وَ لَا مُفْسِداً وَ لَا ظَالِماً وَ إِنَّمَا خَرَجْتُ لِطَلَبِ الْإِصْلَاحِ فِي أُمَّةِ جَدِّي ص أُرِيدُ أَنْ آمُرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ أَنْهَى عَنِ الْمُنْكَرِ وَ أَسِيرَ بِسِيرَةِ جَدِّي وَ أَبِي‏».[2] یعنی: من از روی هوس و سرکشی و تبهکاری و ستمگری قیام نکردم، تنها به انگیزه‌ی سامان بخشی در امت جدم به پا خاستم. می‌خواهم به نیکی‌ها فرمان دهم و از بدی‌ها بازدارم و روش جدِّ خود و پدرم علی‌بن‌ابی‌طالب(ع) را دنبال کنم. منظور امام حسین(ع) در این نامه این است که برای طلب حق قیام می‌کند، اگر به آن نائل شد، آن به عنایت خداوند متعال است. «...فَاللَّهُ‏ أَوْلَى‏ بِالْحَقِّ‏...».[3] مالک و صاحب حق خداوند متعال است و اگر مغلوب شد، چه واقعیّتی بهتر از حق که انسان جان خود را در راه آن تقدیم کند؟ پس فایده‌ی نهضت سیدالشهدا(ع) این است که هم حق را به مسلمان‌ها یاد می‌دهد و هم به ارادتمندان، شیعیان، عزاداران و سینه‌زنان یاد می‌دهد که حق و طرفداری از آن زیباست.

اگر مسلمان‌ها بخواهند که مانند امام حسین(ع)  و یارانش باشند، باید بینشِ جهان‌بینی اسلامی خود را ارتقا دهند. روایت است که: «مَنْ‏ إستَوی‏ يَوْمَاهُ فَهُوَ مَغْبونٌ».[4] یعنی: هر که دو روزش مانند هم باشد، او مغبون است. یعنی انسان باید در راه به دست آوردن عقاید حقه و اخلاق فاضله کوشش کند و به اعمال صالحه عمل کند تا ایمان او کمال یابد. تعقل و تفکّرش نیرومند باشد. اما شیعیان در منبرها و عزاداری‌ها همان سخنان سال‌های گذشته را تکرار می‌کنند. واقعاً این درجا زدن‌ تا چه زمانی ادامه خواهد یافت؟ امسال فردی نوحه و شعری درباره‌ی عروسی حضرت قاسم می‌خواند، بعد معلوم می‌شود که در روز عاشورا عروسی‌ای در کار نبوده است. پس شیعه‌ای که طرفدار حق است، نباید این گونه اشعار نادرست را ترویج کند. آیا عزاداران طالب این نیستند که به حق، خیر و امام حسین(ع) خدمتی کرده باشند؟ یعنی سخنان دروغ و اشعار غیرواقع درباره‌ی جریان کربلا نگویند و نخوانند؟ شیعه‌ی طرفدار حق باید هر سال به اعتبار و اهمیت دستگاه اباعبدالله‌الحسین(ع)  بیفزاید و آن را تقویت کند. معتبرترین تاریخ‌ها درباره‌ی حضرت قاسم این‌گونه نوشته‌اند که امام حسین(ع)  حضرت قاسم را به جهاد نفرستاد، چرا که قاسم سیزده ساله بود و هنوز به سن بلوغ نرسیده بود. علت دیگر این بود که قاسم، پسر برادر امام(ع)  بود و در پناه عمو زندگی می‌کرد و مهمان امام حسین(ع)  بود. ‌امام حسین(ع)  اخلاقاً شرمنده بود، زیرا نتوانسته بود که از مهمانش پذیرایی کند، غذای کافی و آب در خیمه‌ها نبود و صحیح نبود که امام حسین(ع)  به قاسم بگوید که برود و جنگ کند.

قاسم دید که جوانان بنی‌هاشم یکی پس از دیگری به میدان می‌روند و شهید می‌شوند. تصمیم گرفت که او نیز اسلحه‌اش را به کمر ببندد و به میدان رود. پس خودش را به زره آراسته کرد و از خیمه‌ها بیرون آمد. او مؤدبانه در برابر حضرت امام حسین(ع)  ایستاد و سلام عرض کرد. امام(ع) دید که قاسم خودش را برای جنگ آراسته کرده و حالت نظامی به خود گرفته است، پس جواب سلام او را داد، اما دلگیر شد و به فکر فرو رفت. فرمود: قاسم چه کار می‌خواهی بکنی؟ آیا سخنی و مطلبی هست که می‌خواهی بگویی؟ قاسم گفت: عمو جان! تو به عموزاده‌های من اجازه جنگ دادی، آن‌ها رفتند و شهید شدند. به من هم اجازه بده تا بروم، جانم را در راه خدا فدا کنم و از دشمن انتقام بگیرم، چرا که این‌ها بیش از اندازه جسارت و جرئت کرده‌اند. امام حسین(ع)  با چشم پرمحبت به قاسم نگریست، سپس او را در آغوش کشید و با هم چنان گریه کردند که بی‌تاب شدند. قاسم دوباره اجازه‌ی به میدان رفتن خواست و امام(ع)  نپذیرفت. قاسم دست و پای امام حسین(ع)را می‌بوسید و از او اجازه‌ی به میدان رفتن می‌خواست. پس امام حسین(ع)  به او اجازه داد. قاسم درحالی‌که اشک می‌ریخت به میدان رفت و در برابر دشمن این رجز را می‌خواند: اگر مرا نمی‌شناسید، بدانید که من فرزند حسن(ع)  و نوه‌ی پیغمبرِ (برگزیده و امین خدا) (ص) هستم. این حسین(ع)  عموی من است که او را در میان مردم همچون اسیران در گرو بیعتِ یزید نگه ‌داشته‌اید. خدا شما را از باران رحمت خود سیراب نکند.

متن فوق گزيده اي از كتاب «جاودانگي امام حسن (ع)»ازسخنراني هاي مرحوم حضرت الله صائني (ره)