گناهانى كه باعث از بين رفتن كرامت‏هاى انسانى مى‏شود

على(ع)مصاديق آن‏ها را در اين دعا بيان مى‏كند و مى‏فرمايد: بعضى گناهان هستند كه پرده‏ى انسان را پاره مى‏كنند ولى نشان نمى‏دهد كه كدام گناه است كه پرده‏ى انسان را مى‏دَرَد و كدام گناه است كه پرده‏ى كرامت و پرده‏ى عفّت و يا پرده‏ى امانت را پاره مى‏كند. تقوى، فهم، عقل، علم و دانش پرده‏هاى كرامت انسانى هستند. بعضى از گناهان هستند كه اين پرده‏ها را از انسان مى‏گيرند، مثلاً انسان عالِم بود ولى اعمالى انجام مى‏دهد كه سخن گفتنش، راه رفتنش، نگاه، خنده و برخوردش طعم و مزه‏ى يك جاهل و احمق را نشان مى‏دهد. پس گناهانى هستند كه كرامت علم را از انسان مى‏گيرند و عصمت علم را پاره مى‏كنند، يا در انسان پرده‏ى امانت هست، انسان مرتكب گناهانى مى‏شود كه در نتيجه‏ى آن گناهان، حلال، حرام، مال مردم و مال خودش برايش بى‏تفاوت مى‏شود، مال ديگران را مانند شير مادر مى‏خورد، چرا؟

زيرا پرده‏ى امانت پاره شده است. على(ع) كه به اين امر دانا است، مى‏گويد: بعضى از گناهان هستند كه پرده‏ى عصمت را پاره مى‏كند و بعضى از گناهان هستند كه بلاها را نازل مى‏كند. بعضى از گناهان هستند كه باعث مصيبت مى‏شوند ولى نامى از اين گناهان نمى‏برد، فقط مى‏گويد: خدايا، تو كمك كن كه من از آن حوادث بد كه رابطه‏ى بين آن حوادث بد و بين عمل بد من است در امان باشم، يعنى آن معصيت‏ها را ترك كنم و اين گناهان را انجام ندهم، يا اگر انجام داده باشم، موفق به توبه شوم. پس معلوم مى‏شود كه بين عمل و معصيت و بين اين بدبختى‏ها رابطه وجود دارد. كلّياتش همان‏هايى بود كه قبلاً توضيح دادم، امّا در اين جا يك مطلب مهم ديگرى هم جاى بحث است و آن اين است كه كدام گناهان است كه پرده‏ى عصمت را پاره مى‏كند و كدام گناهان است كه بلا نازل مى‏كند و كدام گناهان است كه انسان را غصّه‏دار مى‏كند و كدام گناهان است كه جامعه را بدبين مى‏كند؟ مى‏توان به كمك روايات ائمّه عليهم السّلام، اين‏ها را مشخص كرد ولى على(ع) در اين جا مشخص نكرده است و اين گونه بيان داشته است: «اَللَّهُمَّ اغْفِرْلِىَ الذُّنُوبَ الَّتى تَهْتِكُ الْعِصَمَ»، خدايا، در من زمينه‏اى ايجاد كن، مرا شستشو بده و تطهير كن، مرا به فطرتم برگردان، زيرا بين من و عمل من و حوادث اين عالم رابطه است.

 خدايا، عمل مرا اصلاح كن تا حوادث رو به رو شونده با من براى من مفيد و نورانى باشند، حوادث براى من معصيت بار نباشند. خدايا، گناهانى را بر من ببخشاى كه آن گناهان عصمت را هتك و پاره مى‏كند. العِصَمْ، جمع عصمت است و عصمت به معنى پرده است و در اين جا منظور از عصمت و پرده يك سلسله كرامت‏هاى انسانى است. انسان به حسب فطرت داراى كرامت‏هاى اخلاقى است. كدام انسان است كه شما به او بگوييد تو عالم و دانشمند هستى او بدش بيايد؟ كدام انسان است كه به او بگوييد تو عفيف هستى و او بدش بيايد؟ همه‏ى اين‏ها عصمت و كرامت‏هاى انسانى هستند. بعضى از گناهان هستند كه امانت انسان را مى‏برند و انسان خائن مى‏شود. بعضى گناهان عفّت انسان را مى‏برند و انسان داراى شَرَه مى‏شود. گناهانى هست كه علم انسان را از بين مى‏برد و انسان، جاهل مى‏شود و گناهانى هست كه تقواى انسان را مى‏برد و انسان لااُبالى و ولگرد مى‏شود. انسان لااُبالى به كسى گفته مى‏شود كه به حال او فرق نمى‏كند كه عقل او را بپسندد و يا نپسندد، به حال او فرق نمى‏كند كه ابليس از او خوشش بيايد يا نبوّت از او خوشش بيايد، براى او فرق نمى‏كند كه خداوند او را تأييد كند يا شيطان! گاهى انسان به حالت لااُبالى‏گرى مى‏افتد و اين به خاطر معصيتى است كه انجام داده است.

 پس على(ع) مى‏گويد: خدايا، مرا عفو كن از آن گناهانى كه عصمت‏هاى مرا پاره مى‏كند و باعث مى‏شود كه من به يك انسان مهمل تبديل بشوم. از واقعيّت و از عصمت و از كرامت‏هاى انسانى به دور بيافتم و انسانى بى‏تفاوت و بى‏آبرو بشوم. از ارزش‏هاى انسانى دور بشوم و در نزد من ارزش‏هاى انسانى، بى‏ارزش شود. مثلاً خيلى ديده شده است كه شما مى‏گوييد: آقا شما فلان كار را انجام ندهيد زيرا براى تو بد و قبيح است، در جواب مى‏گويد: «اى بابا» حالا از آن بدترش را نيز مى‏كنم. اگر بپرسيد كه آيا تو روزه مى‏گيرى؟ كلمه‏اى را در جواب مى‏گويد كه با آن كلمه بيشتر تحريك بكند، مى‏گويد: آيا تو هم شيخ شده‏اى؟ يك كلمه‏ى تحريك‏آميز مى‏گويد تا طرف مقابل ارزش‏هاى انسانى را رها كند. يا مى‏گويد تو هم به مسجد مى‏روى؟ خوب، جوابش اين است كه آرى من به مسجد مى‏روم. ملاحظه مى‏كنيد كه عصمت آن قدر پاره مى‏شود كه مكان مقدّس در نظر آنان قبيح مى‏شود و هيكل مقدّس و كار مقدّس قبيح مى‏شود. قرآن مجيد خطاب به اين چنين بيچاره‏ها است كه مى‏فرمايد: «وَ يَحْسَبُونَ اَنَّهُمْ يُحْسِنُونَ صُنْعاً سوره كهف، آيه‏ى 104. » اين چنين افراد گمان مى‏كنند كه كار خوب انجام مى‏دهند؛ زيرا چشم عصمت، نابينا و پوشيده شده و چشم شَرَه باز شده است و در نتيجه از ديدگاه شيطان و فساد و شَرَه گمان مى‏كنند كه كار خوب انجام مى‏دهند. پس بايد ديدگاه عوض شود. على(ع) مى‏گويد: خدايا، اگر بخواهى كه در من زمينه ايجاد بشود تا من رحمت تو را تحويل بگيرم، اين سنخ گناهان مرا عفو كن، تا من از مقام و منزلت انسانيّت سقوط نكنم. انسانى است كه گمان مى‏كند سقوط از انسانيّت منزلت خوبى است. چنين فردى اهل منطق نيست، اصلاً منطق نمى‏فهمد و منطق سرش نمى‏شود. بايد او را رها كرد تا در سقوط بماند و بهمان رقم بميرد. وقتى يك نفر از انسانيّت سقوط كند و فعليّت حيوانى پيدا كند، به قول حكما صورت او، صورت حيوانى و فعليت او، فعليّت حيوانى است. قطعاً حقيقت انسانيّت را درك نخواهد كرد.

برای مطالعه کامل مطالب به متن کتاب شرح دعاي كميل (مرحوم حضرت آیت الله صائنی ره) مراجعه شود.