نقش اراده خداوند در افعال انسان چگونه است ؟

در این مبحث این سئوال مطرح است که آیا اعمالی که افراد انجام می­دهد نیز مخلوق خداوند است یا خداوند هیچ دخالتی در صدور افعال از انسان­ها ندارد، به‌طور مثال کسی که نماز می­خواند یاغذا می­خورد، آیا خداوند در نماز خواندن و غذا خوردن او دخیل می­باشد یا خیر؟ اگر قبول کنیم که افعال انسان مخلوق خداوند است مسئله جبر پیش می­آید و اگر بگوییم علت افعال، خود انسان است آنگاه خداوند متعال را در بخشی از این عالم بی­تاثیر قلمداد کرده­ایم که این‌را هم نمی­توان قبول کرد. امام صادق (علیه السلام) با بیانی لطیف پاسخ مسئله را می­گویند که به نظر من اگر امام آن‌را بیان نمی­کردند ما هرگز قادر به یافتن این تعبیر نبودیم. حضرت می­فرماید: افعال انسان­ها نیز مخلوق خداوند هستند اما مخلوق به نحو تقدیر نه به نحو تکوین و خداوند خالق همه چیز است و ما نه به جبر قائل هستیم و نه به تفویض بلکه امر بین امرین است.

تکوین یعنی پروردگار به یک موجود از عدم وجود دهد و در عالم کون به یک ماهیت، لباس وجود بپوشاند مثل زمین که وجود نداشت و خداوند ایجاد کرد. اما درباره افعال این‌طور نیست که خداوند بر زبان ما بدون تاثیر خودمان کلام ایجاد کند که اگر چنین بود جبر محسوب می­شد، بلکه به‌صورت تقدیر است، یعنی خداوند متعال در این عالم قالب­هایی ایجاد کرده که نتیجه آن برخی از اعمال انسان­ها است و تاثیر خداوند در افعال انسان­ها از این طریق می­باشد.مثلا اگر انسانی مذکر باشد و دارای عقل قوی، گفتار او منطقی خواهد بود و اگر انسانی مؤنث باشد و گرفتار عواطف، گفتار او عاطفی خواهد بود؛ در اینجا اگرچه ایجاد کننده کلام، این آقا و خانم بوده­اند اما تقدیر و قالب­بندی آن‌را خداوند صورت داده است چون ریشه وجود در دست اوست. پس افعال انسان از آن جهت که از انسان صادر می­شود به خود او مربوط است امااز این جهت که انسان از طرف خداوند دارای اندازه وجودی خاصی است که آن اندازه و تقدیر باعث صدور این افعال می‌شود، مربوط به خداوند می­باشد. نتیجه این بحث چنین است که موضوع نه جبر خالص است و نه تفویض خالص، یعنی نه این‌گونه است که فعل از ناحیه انسان باشد و خداوند در آن مداخله نداشته باشد و نه اینکه فعل، مخلوق خدا باشد و انسان در آن تاثیری نداشته باشد؛ بلکه امربین امرین است یعنی اعمال افراد ازآن جهت که از وی صادر می­شود مربوط به خود اوست وازآن جهت که این فرد دارای فلان خصوصیت است که خداوند به او عطا فرموده، مربوط به خداوند است و مؤاخذه انسان در رابطه با آن قسمت است که مربوط به انسان می­شود چراکه طبق حدیث شریف، خداوند هرکس را به اندازه استعداد او مکلف می‌کند.

جستجوی پیشرفته

اوقات شرعی



آمار بازدید

امروز
دیروز
بازدید این هفته
بازدید آخرین هفته
بازدید این ماه
بازدید ماه گذشته
کل بازدید
2392
256
7777
10996
44349
41593
2726934

پیش بینی بازدید امروز
5136


IP شما:54.81.58.140