معنای عبودیت ومحبت خداوند  (قسمت اول)

 بسم اللّه الرحمن الرحيم

 قالَ اللّهُ العَظيمُ: «يا اَيُّهَالّذينَ آمَنوُا اِتَّقوُا اللَّهَ وَابْتَغوا اِلَيْهِ الْوَسيلَةَ وَ جاهِدوا فى سَبيلِهِ لَعَلَّكُم تُفْلِحُونَ »سوره‏ى مائده، آيه‏ى 35.

اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد، از خدا بترسيد و با وسايلى به خدا توسل جوئيد، و در راه خدا جهاد كنيد، باشد كه رستگار شويد.

 امروز روز اربعين سالار شهيدان است، بنده در هر سال به مناسبت اربعين حسينى صحبت كرده‏ام، ولى امروز موضوع بحث را در مورد اربعين قرار نمى‏دهم، خداوند در قرآن مجيد در سوره‏ى انفال در خصوصيّت جنگ بدر آياتى عميق درباره‏ى «معرفت الهى» و نيز مطالبى درباره‏ى مسايل اجتماعى و روانى و ساير تكاليف بندگان خداوند در رابطه با خداوند مطرح كرده است.

 از جمله‏ى آن‏ها آيه‏ى 17 سوره‏ى انفال است كه خداوند مى‏فرمايد:

 « فَلَمْ تَقْتُلُوهُمْ وَلكِنَّ اللَّهَ قَتَلَهُمْ وَما رَمْيَت اِذَ رَمَيْتَ وَلكِنَ اللَّهَ رَمى وَلِيُبْلىَ المُؤمِنينَ مِنْهُ بَلآءً حَسَناً اِنَّ اللَّهَ سَميعٌ عَليمٌ».

 ترجمه: «شما كافران را نكشتيد. بلكه خداوند كافران را كشت. اى پيامبر(ص)تو نيز خاك و ماسه را به طرف دشمن نيفكندى، بلكه خداوند افكند،  خداوند مؤمنان را به پيش آمدى خوش بيازمايد، همانا خداوند شنوا و دانا است.»

 يكى از دوستان در مورد «ما رَمَيْتَ اِذْ رَمَيْتَ وَلكِنَّ اللَّهَ رَمى» اظهار داشت كه من چرا تفسير اين آيه را بيشتر توضيح ندادم. در مورد اين آيه مفسّرانى كه عارف و عالم بوده‏اند، مطالبى را بيان كرده‏اند؛ ولكن هر مطلب و هر بيان و هر لفظ و لغت شايسته‏ى ادب قرآن نيست كه گفته شود. فلذا بنده روى حساب و دقّتى كه در تفسير قرآن مجيد به عمل مى‏آورم، در تفسير به موضوعات خارج از آيه وارد نمى‏شوم. بهمان جهت بحث امروز را در اين مورد كه خواسته‏ى آن دوست عزيز هم فراهم شود در هدايت آيه‏اى كه اوّل تلاوت نمودم دنبال مى‏كنم.

 در آيه 17 سوره انفال، دو نكته مهم وجود دارد: يكى اين است كه خداوند مى‏فرمايد: «شما در جنگ بدر دشمنان را نكشتيد، بلكه خداوند كشت» و سپس به پيغمبر(ص)خطاب مى‏كند و مى‏گويد: «اى پيغمبر تو يك مشت خاك و يا ماسه را كه به طرف دشمن انداختى و آن‏ها را مضطرّ و مضطرب كرد. تو آن ماسه و شن را نينداختى، بلكه خدا انداخت». خداوند در اين آيه هم كشته شدن دشمنان به دست مؤمنين و هم انداختن يك مشت ماسه به طرف دشمن كه باعث نابينايى دشمنان شده است را به خودش نسبت مى‏دهد. در اين جا دانشمندان و عارفانِ مفسّر مسايلى را مطرح كرده‏اند و بنده ميل ندارم كه مسايل بدون ريشه و بدون پايه طرح و بحث شود. بنده اگر بخواهم بحث كنم، بايد بحث اساسى كنم و خودم بدانم كه چه مى‏گويم، يعنى از راه دليل و حجّت باشد و مستمعان محترم نيز بدانند كه چه مطالبى را استماع مى‏كنند.

 اين آيه مقام «فنا» و مقام «عشق» و مقام «محو» پيامبر اسلام(ص)را در مقابل خداوند متعال مطرح كرده است. گويندگان و مفسّران مطالبى ديگر نيز بيان داشته‏اند و گنجايش دارد كه مطالبى هم گفته شود، ولكن گويندگان اين مطالب توجه نكرده‏اند كه قبل از آيه‏ى مذكور اين آيه است:

 «فَلَمْ تَقْتُلُوهُمْ و لكِنَّ اللَّهَ قَتَلَهُمْ»سوره‏ى انفال، آيه‏ى 17. «شما مؤمنان دشمنان مكّه را به قتل نرسانديد بلكه خداوند آن‏ها را كشت».

 در اين جا هم، همان نكته مشترك است، بين بعضى از لشكريان پيامبر(ص)كه مراد علىّ بن ابى طالب (ع) و مؤمنانى كه در آن مرتبه از معرفت بوده‏اند و يكى هم »رمىْ« پيامبر(ص)كه خداوند هر دو را به خودش نسبت مى‏دهد. اينجا ممكن است انسان بخواهد اين حقيقت را باز كند و تحليل نمايد بر اين كه چگونه مى‏شود يك انسان مانند پيامبر اسلام(ص)و علىّ بن ابى طالب(ع) و ساير مؤمنين كه به اين مرتبه از معرفت رسيده‏اند، كارى را انجام دهند و خداوند كارهاى آنان را به خودش نسبت دهد، در حالى كه ما انسان‏ها داراى فعل اختيارى بوده و مختار مى‏باشيم و كارهايمان بر اختيار ما و به ما منتسب است.

 البته در اين جا يك سلسله مطالب ذوقى و مسايل معرفتى و عرفانى هم در اين آيه مطرح است، من هم اكنون نمى‏دانم كه به آخر قضيّه برسم يا نرسم اگر به همه‏ى مطالب نتوانستم برسم، بقيه داستان و جريان را در اواخر ماه صفر در آن سه روز كه مراسم در مسجد برقرار است، دنبال خواهم كرد. در ضمن عرايضم، موقعيّت حضرت ابا عبداللَّه (ع) و تعشّق حسين بن على(ع) نسبت به حضرت حقّ نيز روشن خواهد شد كه با اربعين حسينى بى‏تناسب نيست.اما براى طرح اين مسأله، يك مطلب مستقل و محكم لازم است كه عرض نمايم. آيه‏اى كه در اوّل شروع بحث تلاوت كردم آيه‏اى است كه قابل تأمل و دقّت و قابل نگرش است .

برای مطالعه کامل مطالب ، به متن کتاب توحیدبه ضمیمه محبت الهی (مرحوم حضرت آیت الله صائنی ره) مراجعه شود .