«و بِعَظَمَتِكَ الَّتى مَلََأتْ كُلَّ شَىْ‏ءٍ»

 خدايا، من سؤال مى‏كنم از تو به واسطه‏ى عظمت تو. عظمت يعنى بزرگى، عظمت عبارت است از آن بزرگى‏اى است كه  عقل و هوش و درك انسان را متحيّر و عقل انسان را مبهوت نمايد. البتّه در اين جا عظمت به معنى مقدار و اندازه نيست. وقتى كه بزرگى و اهميّت چيزى عقل انسان را متحيّر و واله نمايد آن بزرگى را عظمت مى‏گويند. خدايا، تو داراى عظمت و بزرگى هستى، اى خدايى كه عظمت تو همه‏ى اشياء را پر كرده است، اى خدا، سؤال مى‏كنم از تو به واسطه‏ى عظمت تو، آن چنان عظمتى كه باطن تمام اشياء را پر كرده است.

يعنى عظمت تو و شعاع عظمت تو در تمامى اشياء ظهور كرده است و تمام اشياء پر از عظمت تو هستند. اگر آدمى اندرون اشياء را بشكافد و در باطن خلقت هر شى‏ء تحقيق كند، عقل انسان در برابر وجود آن شى‏ء و در برابر تعادل و تناسب آن شى‏ء متحيّر مى‏شود.

 مثلاً هسته‏ى اتم را از نظر علمى و فيزيكى و فلسفى و عرفانى در نظر بگيريد. اگر يك فيزيكدان در تركيبات فيزيكى يك اتم مطالعه كند متحيّر مى‏شود. در هسته‏ى مركزى آن اتم و در ذرّاتى كه دور هسته‏ى مركزى آن با سرعت‏هاى خاصّى حركت مى‏كنند و نظام مخصوصى كه بين هسته و ذرّات هسته است كه باعث هندسه‏ى خاصّ آن ذرّه شده است. وقتى كه هسته‏ى مركزى يا خود ذرّات اطراف هسته كه تبديل به انرژى مى‏شود و انرژى تبديل به اتم مى‏شود، عقل فيزيكدان در برابر آن عظمت مبهوت و متحيّر مى‏شود. چرا؟ زيرا فيزيكدان در ساختمان اتم عظمت مشاهده مى‏كند كه اين عظمت از خود اتم نيست؛ زيرا اگر اتم زبان باز كند و حرف بزند هرگز نخواهد گفت كه من خودم اين هندسه‏ى بهت‏آور را براى خودم ايجاد كرده‏ام، حتماً خواهد گفت كه اين هندسه‏ى عجيب از جاى ديگرى آمده است و در من به صورت عاريه است و اين هندسه‏ى عجيب و بهت‏آور، نمونه‏اى از عظمت يك صاحب عظمت پس پرده است. كه او خداوند متعال است.

 اگر يك فيلسوف درباره‏ى وجود و ماهيّت اتم غور كند و در واقعيّت وجود و آثار آن بحث كند، عقل آن فيلسوف نيز متحيّر خواهد شد كه خدايا، اين وجود اتم و آثار قدرت آن از كجا سرچشمه گرفته است؟! اگر يك عارف در اين قسمت بحث كند، خواهد گفت: اين چه ظهورى است كه از آن ذات مقدّس يعنى خداوند بر اين موجود تجلّى كرده است. عارف در كيفيّت تجلّى و ارتباط مَجْلى و اصل جلوه و متجلّى غور خواهد كرد و عقل او در برابر اين عظمت مبهوت و متحيّر خواهد ماند. پس عظمت خداوند تمام اشياء را پر كرده است و همه‏ى اين عظمت‏ها نور و شعاعى از شعاع عظمت حق هستند. اين نمونه‏اى از يك شيى‏ء كوچك به نام اتم بود، و امّا ذات غيرمتناهى خداوند از حيطه‏ى عقل و انديشه‏ى انسان قطعاً بيرون است، زيرا ذات حق داراى عظمت غيرمتناهى است. حضرت على(ع) مى‏گويد: اى خدا، از تو سؤال مى‏كنم به واسطه‏ى آن عظمتى كه به فكر ما نمى‏آيد، آن عظمتى كه باطن و حقيقت تمامى اشياء را پر كرده است.2

برای مطالعه کامل مطالب به متن کتاب شرح دعاي كميل (مرحوم حضرت آیت الله صائنی ره) مراجعه شود.